معني لغوي اعتكاف چيست؟ و به چه منظور انجام مي شود؟

واژه اعتكاف از عكف گرفته شده و لغت شناسان براي آن معاني گوناگوني آورده اند، نويسنده كتاب مفردات مي نويسد العكوف، الاقبال علي الشئي و ملازمته علي سبيل التعظيم له در قاموس قرآن آمده است عكف عليه عكوفا: اقبل عليه مواظبا. اين واژه به معاني حبس و منع نيز آمده ولي در بيشتر موارد كاربرد آن در مواظبت و ملازمت است. در كتاب التحقيق في كلمات القرآن الكريم اعتكاف را حبس النفس عن التصرفات العاديه (دور كردن نفس از كارهاي روز مره) معنا كرده اند. اعتكاف اعم است از اقامت در چيز حق يا باطل مانند اصنام. اين كلمه از باب افتعال است و دلالت مي كند بر انتخاب و اختيار كردن اين اقامت. هر آييني اعتكاف را به مسلك خود به كار مي برد و معني مي كند صوفيان به معناي گوشه نشيني و فارغ شدن قلب از دنيا و تسليم كردن نفس به مولا مي دانند. فقها حبس كردن، عابدان ملتزم شدن، عارفان خود را باز داشتن و عاشقان ملازم شدن و اقبال به چيزي به رسم تعظيم مي دانند. معاني ديگري نيز براي اعتكاف در كتب مختلف ذكر شده است مانند رهبانيت، تفريد و انزوا، تسليم، منفصل شدن، التزام به يك مكان و اقامت در آن و بالاخره محبوس ماندن و مدتي طولاني در كنار چيزي بودن. مجموعه تعبيرهاي گفته شده را مي شود در يك تعريف خلاصه كرد، اعتكاف اقامت گزيدن در جايي و متلتزم شدن در آن مكان است همراه با اختيار و علاقمندي براي تعظيم و اهميت دادن به آن چيز يا آن مكان به گونه اي كه قصد عبادت و راز و نياز با معبود را داشته باشد. اما اعتكاف در اصطلاح و شرع مقدس اسلام آن عملي است كه انسان با قصد تقرب به خداوند دست كم سه روز در مسجد جامع اقامت مي كند. اعتكاف در حقيقت در خانه خالق وقوف پيدا كردن است و در خانه دل و نهان خانه غيب با حقيقت حق سخن گفتن است و از غير، لب فروبستن. اعتكاف پشت پا زدن به تعلقات نفسي و موانع صعود انسان مي باشد. اعتكاف بريدن از غير و پيوستن به دوست مي باشد در فضيلت اعتکاف همين بس كه در رديف طواف خانه خدا ذكر شده و قرين ركوع و سجود آمده است آنچه بر اهميت و فضيلت اعتكاف مي افزايد اينكه روزه شرط اعتكاف قرار گرفته همان گونه كه براي نماز طهارت شرط شده قال رسول الله ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ لا اعتكاف الا بصوم اعتكاف انجام نمي شود مگر با گرفتن روزه، از فضيلت هاي ديگر آن اين است كه در مسجد برگزار مي شود و آن هم مسجد جامع شهر از اين رو مسجد بودن، خود يك امتياز است و جامع بودن آن امتياز ديگر، هر چند در مساجد ديگر هم برگزار مي گردد. ويژگي ديگر آن اين كه مانند روزه دار در ماه رمضان تمام اعضاء و جوارح انسان در حال عبادت است حتي نفس كشيدن انسان. و اعتكاف عبادتي است همگاني كه همه مي توانند در كنار هم از فيض آن بهره ببرند اعتكاف فرصتي است براي عبادت، انسان با خالق و هستي بخش خود وقتي معتكف اشتغالات روزه مره زندگي را كنار مي گذارد و شب و روز خود را در خانه خدا و در محضر الهي مي بيند و وقت خود را فقط براي انس و راز و نياز با خداوند متعال صرف مي كند. در واقع فرصتي ايجاد كرده، تا به اصل خويش باز گردد و با دوري از مسائل دنيائي در راز آفرينش خود به تفكر بنشيند. كه من عرف نفسه فقد عرف ربه، اعتكاف بهترين زمان براي دوري جستن از خودهاي ساختگي است و بازگشت به خود واقعي است و در واقع بازگشت به سوي پروردگار الهي است اما اعتكاف داراي آثار و بركات فراواني است كه از جمله آن مي توان به بخشش گناهان طبق حديث من اعتكف ايمانا و احتسابا غفرله ما تقدم من ذنبه، پالايش روح و جان انسان، تقويت اراده، استقامت در مقابل هواي نفس، شناخت وابستگي هاي فردي، تمريني براي حضور قلب در نماز و دعا، دست شستن از غير خدا، دوستي و آشنا شدن با مومنين، تمرين اخلاص در اعمال، كسب تقوا، محاسبه نفس، ذكر و تلاوت قرآن و دعا و زيارات، توفيق راز و نياز شبانه نام برد كه توبه از گناهان يكي از مهم ترين بركات اعتكاف مي باشد. اعتكاف در اديان ديگر هم وجود داشته است، چنان كه خدا در قرآن مي فرمايد: و عهدنا الي ابراهيم و اسماعيل ان طهّر بيتي للطّائفين و العاكفين و الركع السجود، به ابراهيم و اسماعيل توصيه نموديم تا خانه را براي معتكفان و نمازگزاران تطهير كنند علاوه بر آن در تفسير سوره مريم آيه 17 ـ 16 علامه طباطبائي مي فرمايد كه مقصود از دوري مريم از مردم در اين آيات بريدن از مردم و روي آوردن به عبادت اعتكاف، براي بندگي و پرستش خدا بوده است. با اين توصيفات در جمع بندي سخن بايد گفت: 1. واژه اعتكاف در لغت به معني بازداشتن و بند كردن و اقامت نمودن و توقف كردن است كه مستلزم عزلت گزيني و گوشه نشيني است به عبارت ديگر اعتكاف در بند كردن خود است در جايي و دوري جستن از مسائل مادي و نفساني است. 2. اعتكاف داراي حداقل شرايطي مي باشد كه شامل قصد قربت، روزه، حداقل مدت زمان سه روز استقرار در مسجد و حضور مستمر در آن مي باشد. 3. اعتكاف داراي آدابي است مانند: دوري از خانه و خانواده، امساك از لذائذ گوناگون، خواندن نمازهاي نافله به ويژه نماز شب، تمركز و تفكر پيرامون اوضاع و احوال خويش، كنترل نفس اماره و تسلط بر خويشتن، عاقبت انديشي و فرجام نگري نسبت به اعمال و رفتار خود، توجه به زاد و توشه آخرت و فرصت بيشتر براي مطالعه و كسب معرفت و فراگيري معارف الهي مي باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه