در باب علم رجال اصحاب اجماع چه کسانی هستند؟

تعریف اصحاب اجماع: عنوان اصحاب اجماع، اصطلاحی در علم رجال است که بر گروهی ویژه از راویان احادیث در سده های دوم و سوم هجری قمری که از بزرگان پرورش یافته مکتب امام باقر ، امام صادق ، امام کاظم و امام رضا علیهم السّلام به شمار می روند و بر تصدیق روایاتشان و نیز مقام علمی و فقاهتشان اجماع شده است، اطلاق می شود. تعداد و اسامی اصحاب اجماع :به قول مشهور شمار اصحاب اجماع هیجده نفر است: « زرارة بن اعین ، معروف بن خرّبوذ ، برید بن معاویه ، ابو بصیر اسدی - و به قولی مرادی- فضیل بن یسار و محمد بن مسلم » از اصحاب امام باقر و امام صادق علیهما السّلام. « جمیل بن درّاج ، عبد اللّه بن مسکان ، عبد اللّه بن بکیر ، حمّاد بن عیسی ، حمّاد بن عثمان و ابان بن عثمان » از یاران امام صادق علیه السّلام. « یونس بن عبد الرحمان ، صفوان بن یحیی ، محمد بن ابی عمیر ، عبد اللّه بن مغیره ، حسن بن محبوب و احمد بن محمد بن ابی نصر » از شاگردان امام کاظم و امام رضا علیهما السّلام. برخی به جای حسن بن محبوب، حسن بن علی بن فضال و فضالة بن ایوب و برخی دیگر به جای فضاله، عثمان بن عیسی را ذکر کرده اند. [۱] با توجّه به چهار نفر دیگر که در برخی اقوال به آنان اشاره شده است، تعداد اصحاب اجماع بیست و دو نفر است. پیشینه پیدایش اصطلاح اصحاب اجماع:اساس پیدایش این اصطلاح از نظر تاریخی ، به اواخر سده سوم و اوائل سده چهارم هجری قمری بازمی گردد که در تعبیرات برخی چهره های رجالی معروف امامی مانند ابو عمرو کشی در چند جای کتاب رجالی وی آمده و پس از آن در سده های بعد میان رجالیان شکل گرفته است. [۲] [۳] [۴] [۵] [۶] جایگاه اصحاب اجماع در میان اخباریون :اخباریانی همچون ملا محمد امین استرآبادی ، فیض کاشانی و شیخ حر عاملی ، یکی از دلایلی که بر صحت روایات کتب اربعه و سایر کتاب های حدیثی مورد اعتماد شیعه آورده اند، وجود اصحاب اجماع به عنوان راوی بیشتر احادیث این کتاب ها است. از این رو، بر وجود این اجماع و صحّت احادیث اصحاب آن تأکید بسیار داشته اند. [۷] [۸] اصحاب اجماع از نظر شیخ طوسی: شیخ طوسی (م ۴۶۰ ه. ق) می گوید: شیعه امامیه میان روایات مرسل اصحاب اجماع و امثال ایشان و روایات مسند آنان تفاوتی قائل نیستند و به مراسیل ایشان همچون مسانیدشان عمل کرده اند. [۹] مفاد جمله «تصحیح ما یصحّ عنهم» نکته مهم دیگر در رابطه با اصحاب اجماع، مفاد جمله «تصحیح ما یصحّ عنهم» است که در کلمات فقیهان بر آن ادّعای اجماع شده است. در این که مراد از لفظ «ما» در عبارت «ما یصحّ» خود نقل و روایت کردن است یا حدیثی است که روایت می کنند (مروی)، اختلاف است. در صورت نخست، خود نقل و حکایت آنان محکوم به صحت است. برای مثال، ابن ابی عمیر در نقل از راوی پیشین، صادق است که نتیجه آن وثاقت اصحاب اجماع می باشد. در صورت دوم، خود حدیث محکوم به صحّت است که نتیجه آن قطعیت صدور حدیث از معصوم علیه السّلام است. بنا بر معنای دوم نیز در این که مراد، صحّت حدیث آنان به جهت وجود قرائن و شواهد است- هر چند اصحاب اجماع، حدیث را به صورت مرسل یا از فرد ناشناخته یا ضعیف نقل کرده باشند- یا مقصود، صحّت حدیث به جهت وثاقت کسانی است که اصحاب اجماع از آنان نقل حدیث کرده اند، اختلاف است. بنا بر احتمال دوم، مفاد جمله یاد شده علاوه بر صحّت حدیث اصحاب اجماع به دلالت مطابقی ، به دلالت التزامی و ثاقت راویانی است که اصحاب اجماع از آنان نقل حدیث کرده اند. بر این اساس، بسیاری از راویان ناشناخته یا ضعیف، در شمار افراد ثقه قرار می گیرند و احادیث زیادی به صحّت متّصف می شوند. [۱۰] [۱۱] 1- وسائل الشیعه ج30 ص 3212-↑ اختیار معرفة الرجال ج۲، ص۵۰۷. 3- اختیار معرفه الرجال ج2 ص 6734-اختیار معرفه الرجال ج2 ص8305↑ کلیات فی علم الرجال، ص۱۶۸. 6-↑ دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج۹، ص۱۰۴.7- وسائل الشیعه ج30 ص 2248- دائرة المعارف بزرگ اسلامی ج۹، ص۱۰۴-105.9-عده الاصول ج1 ص 105.10- خاتمه مستدرک ج7 ص 22-37.11-کلیات فی علم الرجال، ص178-196. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه